මේ ප්‍රශ්නයට වැඩිදුර නොහිතා උත්තර දෙන කෙනෙකුට හැඟෙන්නේ සාමූහික දියුණුව වැදගත් බව ය. එය වඩාත් පරාර්ථකාමී බව ය. තනියම ගොඩ යන අය දෙස සෙසු අය කොහොමටත් බලන්නේ වපර ඇසිනි. ඌට මුල අමතක වෙලා. ඒ සමාජය නිතර කියන කතාවකි. එයින් අනියම් ලෙස කියන්නේ පුද්ගල දියුණුව අතිශයින් ස්වාර්ථකාමි බව ය.
පුද්ගලයෙකුට දියුණු විය හැක්කේ කෙසේ ද? ඒ සඳහා ක්‍රම ගණනාවක් ඇත. සමාජය දෙස බලන අපට ඇතැම් විට පෙනෙන්නේ හොරකම් කර තමන්ගේ පෞද්ගලික දියුණුව ළගා කර ගත් මිනිසුන් ය. ඒ ක්‍රමය ඉක්මන් ය. නමුත් සබන් බුබුළක් මෙන් ම කෙටි කාලීන ය. බොහෝ රටවල හොරකම් කළ පාලකයන්ට නතර වන්නට වුනේ හිරේ විලංගුවේ ය. සමහර විට අපට ද රට බේරා ගැනීමට ජාතික ආරක්ෂාව සලසා ගැනීමට කැක්කුමක් ඇති නොවූයේ නම් ඒ බව සාක්ෂාත් කර ගැනීමට තිබුනේ ය. ඒ සියලු සීමාකම් මැද්දේ වුව ද අද වන විට ඒ හොරු අසරණ වී සිටින බවක් පෙනෙන්නේ ය.
වඩාත් තිරසාර ක්‍රමය වන්නේ සමාජයට ප්‍රයෝජනවත් දෙයක් දායක කිරීමෙන් ආදායමක් උපයා ගැනීම හරහා දියුණු වීම ය. බිල්ගේට්ස්ලා මැලිබන් මුදලාලිලා පමණක් නොව පාර අද්දර සිල්ලර කඩේ මුදලාලි ද අයිති වන්නේ ඒ ගණයට ය. සමහරු ඒ බව පිළිගැනීමට අකමැති ය. ඒත් කෝවිඩ් කාලයේ පාර අද්දර කඩේ වැහුනහම මුදලාලි කළ සමාජ මෙහෙවර මිනිසුන්ට තේරුණේ ය. උදේ සිට රෑ වන තුරු කඩය විවෘත කර තබමින් ඇතැම් තැනක සතියකට දින හතක් ම විවෘත කර තබමින් සේවයේ යෙදෙන මුදලාලි කරන්නේ අප නොකරන කැප කිරීමක් බව බොහෝ දෙනාට කෝවිඩ් එනතුරු ම නොවැටහුනේ ය.
මුදලාලිගේ ගේ අපේ ගෙදරට වඩා ලොකු වීම අපට දරා ගැනීමට අමාරු ය. ඒ නිසා අප හිතන්නේ මුදලාලි අපව උලා කෑ තර වී ඇති බව ය. අපට ද කඩ කෑල්ලක් ඇර ගැනීමට බාධාවක් නැත. එහෙත් අප එයට කම්මැලි ය. කඩය අසාර්ථක වීමේ අවදානම බාර ගැනීමට ද අප අකමැති ය. කාට හෝ කඹුරා මාසේ අන්තිමට එන පඩියට අප කැමති ය. ඒ අතර තුර අපට අවශ්‍ය වන්නේ මුදලාලි අවදානමක් ගෙන කඩේ පවත්වා ගෙන යනු දැකීමට ය. මුදලාලි උදේ සිට රෑ වන තුරු අප වෙනුවෙන් වැඩ කරන අතරතුර අප මෙන් ම ජීවත් වෙනවා දකින්නට ය. කඩේ සරුසාර වුනාට පසු ගෝලයෙක් යොදවා නිදහස් වුන හම අප කැමති ඒක ගෝලයාව ද සූරා කෑමක් ලෙස දකින්නට ය.
බුදුන් වහන්සේ තනියම බුදු වීම අප දරා ගන්නේ සිදුහත් කුමරා අපේ කෙනෙකු නොවීම හේතුවෙන් ය. බැරි වෙලාවත් අප අතරින් කෙනෙකු බුදු වූවා නම් අප ඒ තැනැත්තාට ගරහනු ඇත්තේ තනියම බුදු වුනා යැයි කියා ය. ඇතැම් විට පස්වග මහණුන් කර හරින්නට තැත් කරන්නට ඇත්තේ ඒ නිසා විය හැකි ය.
පුද්ගල විමුක්තිය සමාජ විමුක්තියට මග පාදන බව තේරුම් ගන්නට බොහෝ දෙනෙකුට අමාරු ය. ඒ සියල්ලටත් වඩා අමාරු පුද්ගල විමුක්තිය නැතිව සමාජ විමුක්තිය සාක්ෂාත් කර ගත නොහැක්කේ මන් ද යන්නට පිළිතුරු සැපයීමට ය. එයින් අදහස් කරන්නේ තනි මුදලාලි කෙනෙකු කඩයක් දමන්නේ නැතිව ගමේ සියල්ලන්ගේ ම කඩයක් – සමූපකාරයක්- කළ නොහැක්කේ මන් ද යන්න ය.
“ලොවෙන් එකෙක් එක් දේකට වෙයි සමථ” යැයි කියන කතාවක් තිබේ. එය කට කහනවට කියූවක් නොවේ. එය සැබෑව ප්‍රකාශ කිරීමකි. සංගීතය දක්ෂ කෙනෙකුට ගණන් හැදීමට නොහැකි විය හැකි ය. ඊට අමතරව අපේ කැමැත්ත පවා ඇත්තේ එක් දේකට නොවේ. කෙනෙකු කවි ලියන්න කැමති වන අතර තව කෙනෙකුගෙ කැමැත්ත මල් වැවීම විය හැකි ය.
ලෝකය සුන්දර වන්නේ මේ විවිධත්වයට ඉඩ දීම තුළ ය. එපමණක් නොවේ. ලෝකය වඩා ඵලදායී වන්නේ ද මේ විවිධත්වයට ඉඩ දීම තුළ ය.
සාමූහික දියුණුව වෙනුවෙන් ඔවුන් හැම දෙනා වරින් වර කඩයට ගාල් කිරීම ඒ නිසා ම ප්‍රයෝජනවත් නැත. එසේ කිරීම මගින් කඩයක් පවත්වා ගෙන යා නොහැකි ය. කඩේ තොග පවත්වාගෙන යෑම ඒවා අවභාවිතයට නොවෙන බවට වග බලා ගැනීම සඳහා නිත්‍ය කළමනාකාරිත්වයක් අවශ්‍ය ය. ඒ අය සුවිශේෂ බලයක් අත් කර ගැනීම ඒ තුළ වැළැක්විය නොහැකි ය. එවැනි වගකීමක් දැරීමට කෙනෙකු ඉදිරිපත් වන්නේ ඒ සඳහා සාධාරණ ප්‍රතිලාභයක් තිබේ නම් ය. එය නිල මාර්ග වලින් නොලැබේ නම් නොනිල මාර්ග වලින් ඔවුන් එය අත්පත් කර ගන්නවා ඇත. එසේ කිරීමට අකමැති අය එවැනි වගකීමක් ගැනීමට ඉදිරිපත් වන්නේ ද නැත. ඒ නිසා ම ඒ වගකීම බාර ගන්නා අයට සෙසු අයට වඩා දියුණු වීමේ හැකියාවක් ද ඇත. රුසියාවේ චීනයේ සමූහ ගොවිපල වල් අසාර්ථක වුනේ මේ යථාර්ථය තේරුම් ගැනීමට අසමත් වීම තුළ ය. අවසාන ප්‍රතිඵලය වූයේ මිනිසුන් දහස් ගණනින් හාමතේ මිය යෑම ය. චීනයේ නම් ඒ මිය ගිය ගණන සඳහන් වුනේ මිලියන ගණනිනි.
පුද්ගලික දියුණුව සාක්ෂාත් කර ගන්නා ව්‍යාපාරිකයෝ සහ ශිල්පීහු තමන්ගේ ආදායමට සාපේක්ෂව බදු ගෙවීමට ද බැඳී සිටිති. සමහරු තමන් උපයා ගත් ධනයෙන් කොටසක් සමාජයේ ඉදිරි ගමනට තමුන් ම යොදවති. බිල්ගේට්ස් පදනම එවැන්නකි. එවැනි පදනම් ගණනාවක් ලෝකයේ ඇති අතර අපේ රටේ ව්‍යාපෘතීන් ගණනාවකට ඔවුන්ගේ ආධාරය ලැබේ. ඒ රාජ්‍ය නොවන සංවිධාන හරහා ය. ඒ නයින් ඔවුන් සමාජය ද ඉහළට ඔසවා තබති. පුද්ගල දියුණුවට දිරි දෙන අවකාශ සපයන සමාජ සාමූහිකව ද ඉදිරියට ගොස් ඇත්තේ මේ නිසා ය.
වචන සෙල්ලම් 