අපේ සිහින තර්ක විතර්ක

පහුගිය දවසක මහත් ආන්දෝලනයක් ඇති කළ සිල් රෙදි නඩුව අපේ මිනිසුන් නගන තර්ක කෙතරම් බොල් ද යැයි හඳුනා ගැනීමට අගනා අවස්ථාවක් සැපයූවේ ය. බෙදුවේ සිල් රෙදි ය. නියම වුනේ හිරේට ය. දානමය පිංකමක් හිරේ යන වරදක් ලෙස ගැනිය නොහැකි යන්න තර්කයකි. අප රටේ මෙහෙම තර්ක වැහි වැහැලා ය. මේ මතුපිට තියෙන සරල තර්කයෙන් එහාට යන්නට බොහෝ දෙනෙකුට නොහැකි ය.

ආණ්ඩුව බෞද්ධ ශාසනයේ උන්නතිය සඳහා බැඳී සිටී. සිල් රෙදි බෙදීම ඒ අනුව රජයක් විසින් කළ යුතුව ඇති කටයුත්තකි. එවැන්නක් සම්බන්ධයෙන් රජයේ නිලධාරියෙකු වැරදිකරුවෙකු කරන්නේ කෙසේ ද? බැලුවහම තර්කානුකූල ය. ඒ මතුපිට තර්කයෙන් ඔබ්බට නොයා බැලුවොත් ය.

ලලිත් වීරතුංග මහතා කාර්යක්ෂම නිහතමානී රාජ්‍ය සේවකයෙකි. එතුමා හොරකම් කළ කිසිවක් නැත. ඒ නිසා එතුමා හිරේට දැමීම නොහොබී. බැලුවහම ඇත්ත වගේ ය. පළමු වැකියේ සඳහන් දේ ගැන එකග නොවන කෙනෙකු නැත. ඔහු කාර්යක්ෂම නිහතමානී නිලධාරියෙකි. දෙවැනි වාක්‍යය ගැන ද බොහෝ දෙනෙකුට සැකයක් නැත. ඒ සමග එන තෙවැන්න පළමු වැකි දෙකෙන් එළඹෙන තර්කානුකූල නිගමනයක් බව මතුපිටින් බලන විට පෙනේ. ඇත්ත ඒක ද?

දත්ත මග හැරි යෑම

අප මේ දකින්නේ කුමක් ද? දත්ත තොරතුරු රාශියක් තිබෙන තැනකින් තමන්ට අවශ්‍ය දත්ත පමණක් තෝරා ගැනීමට පෙළඹෙන අනිත් දත්ත වුවමනාවෙන් මග හරින අප බොහෝ දෙනෙකු සතු ආත්මය ය.

දැන් අප මග හැර ගිය දත්ත දෙස බලමු. සිල් රෙදි බෙදුවේ මැතිවරණයක් ආසන්නයේ ය. ඒ සිල් රෙද්ද බහා ලූ පැකැට්ටුවේ ජනපති වරණයට ඉදිරිපත් වන අපේක්ෂකයෙකුගේ රුවක් ද ඔහුගේ පණිවුඩයක් ද තිබුනේ ය. ඒ සඳහා වැය කළේ බුද්ධ ශාසන අමාත්‍යංශයේ මුදල් ප්‍රතිපාදන නොවේ. දුරකථන කොමිසමේ මුදල් ප්‍රතිපාදන ය. ඒ ද නිසි අනුමැතියකින් තොරව ය. ඒ සියල්ල සිදු වූයේ කඩිමුඩියේ ය. නිසි අවසරයක් ලබා ගැනීමට නොහැකි වීම ද මේ කඩිමුඩියට බලපෑවේ ය. හදිසි අවස්ථාවක දී එසේ කළේ නම් යම් සමාවක් දිය හැකි ව තිබුන ද සිල් රෙදි එසේ හදිසියේ බෙදා දීමේ නිමිත්තක් රට තුළ තිබුනේ නැත. සිල් රෙදි නොලැබීම නිසා රට අර්බුදයකට යන තත්වයක් තිබුනේ නැත. මේ කටයුත්ත නොකට යුතු බවට එකල මැතිවරණ කොමසාරිස් විසින් නීතියක් ද පනවන්නට යෙදුනේ ඒ අනුව ය. එතුමා ද කීර්තිමත් රජයේ නිලධාරියෙකි. එතුමාට පෙනුන දේ ලලිත් වීරතුංග මහතාට නොපෙනුනේ ය. ඉහත ගොඩ නැගූ තර්ක වලට මේ දත්ත ඇතුළු කළ විට ද මතුපිට තර්කයෙන් සෑහීමකට පත් නොවී ගැඹුරට තර්ක කළ විට ද ඉහත ඉදිරිපත් කළ මුල් තර්කයන් බොල් බව මනාව පැහැදිලි වේ.

උසාවිය තුළ මේ සියල්ල සළකා බැලෙන්නට ඇත. එහෙත් අපට ඇසෙන්නට ඉදිරිපත් වූ මුල් තර්ක තුන ම මතු වුනේ උසාවි නියෝගයෙන් පසු ය. ඊට අමතරව මේ සඳහා ඉදිරිපත් වූ ප්‍රති තර්කයක් ද තිබේ. හොරකම් කරන්නේ දන් දීම සඳහා නම් එය නිවැරදි ද යන්න ය. ඒ කිසිවක් නොසළකා මෙසේ තර්ක කරන්නට මිනිසුන් ඉදිරිපත් වූයේ ඇයි?

නිගමනයට එන්නේ හැගීම් වලිනි

ඊට ප්‍රධාන හේතුව වන්නේ තමන්ගේ හෝ තමන්ගේ කෙනෙකුගේ වැරැද්දක් වැරැද්දක් හැටියට සමහරු නොසළකන නිසා ය.‍ ඔවුන්ට ඒ වගක් නොදැනෙන නිසා ය. එසේ කරන අය නිගමනයන්ට එන්නේ තර්ක පදනම් කර ගෙන නොවේ. හැගීම් පදනම් කර ගෙන ය. කරන්නේ එසේ පැමිණි නිගමනය සනාථ කිරීමට තර්ක ගෙන ඒම ය. ඒ තර්කවලට අදාළ කරුණු පමණක් තෝරා බේරා ගෙන ඉදිරිපත් කිරීම ය. අනිත් ඒවා නොදුටු සේ නොඇසුණු සේ නොදැනුණු සේ මග හැර යෑම ය.

ඒ අයට අනුව මිනිසෙකු හොඳ වෙන්නේ හෝ නරක වෙන්නේ ඒ පුද්ගලයාගෙන් තමන්ට වාසියක් ලැබෙන්නේ ද නැද්ද යන්න මත ය. ඒ මිනිසා වැරදි හෝ නිවැරදි වන්නේ ද ඒ අනුව ය. එවැනි මිනිසුන් සමග තර්ක කරන්නට ගිය විට අවසානයේ සිදු වන්නේ කුණුහරුප වලින් උත්තර අසා ගන්නට ය. මක්නිසා ද යත් ඔවුන් එතෙක් මෙහෙයවා ඇත්තේ ද හැගීම් වලින් ම නිසා ය. තර්කය ඒ හැගීම් සාධාරණය කිරීමට පමණක් ගොඩ නැගූ දේ නිසා ය. ඒවා බංකොළොත් තර්ක හා පුහු තර්ක නිසා ය. මතුපිට පමණක් අත ගාන තර්ක නිසා ය. ඒවා බිඳ දමන විට ඔවුන්ගේ හැගීම් ඇවිස්සෙන නිසා ය.

නැති දත්ත හා කරුණු නිර්මාණය

අප මෙතෙක් කතා කළේ තිබෙන දත්ත මග හැර යෑම ගැන ය. මේ පුද්ගලයින් එයින් ද නොනැවතී නව දත්තයන් සම්පාදනයේ ද යෙදෙන්නෝ ය. ඊට හොඳම උදාහරණය සැපයුනේ මෑතක දී සමාජ ජාලා වල පැන පැන බෙදා ගත් ලිපියකිනි. ඒ ලිපියේ ලිපි ශීර්ෂයේ සඳහන් ව තිබුනේ මුස්ලිම් සංවිධානයක් යැයි හැගවෙන නමකි. ඒ ලිපියේ අන්තර්ගතය තුළ තිබුනේ මියන්මාරෙන් පැන එන සරණාගතයින් බාර ගැනීමට රජය ගෙන ඇති තීරණයක් පිළිබඳව ස්තුතියකි. එයින් මේ ලිපිය නිර්මාණය කළ අයට පෙන්වන්නට අවශ්‍ය වූයේ රජය සරණාගතයින් බාර ගැනීමට තීරණයක් ගෙන ඇති බව ය. පසුව මේ ලිපිය ව්‍යාජ එකක් බව පෙනී ගියේ ය. එහි වූ දෙමළ හා අරාබි අකුරු වැරදි ය. දුරකථනය ක්‍රියාන්විත නැති එකකි. එහෙම සංවිධානයක් රටේ ද නැත. එහෙත් මෙය දිගින් දිගට ප්‍රචාරය විය. ඒ නිසා ම තාමත් සමහරු විශ්වාස කරන්නේ රජය සරණාගතයින් බාර ගැනීමට තීරණය කර ඇති බව කි. මේ දත්ත සම්පාදනය කරන මිනිස්සු ඒවා නුදුරු දිනයක බොරු වන බව දනිති. එහෙත් ඒ හරහා ජන මනස තුළ ඇති කළ හැකි මැකීමට අපහසු, තාවකාලික යැයි අප හිතන, එහෙත් එසේ නොවන, සිතුවිල්ල පමණක් වුව ඔවුන්ට සෑහේ. අතීතයේ දෙමළ මිනිසුන් සම්බන්ධයෙන් ද වර්ථමානයේ මුස්ලිම් මිනිසුන් සම්බන්ධයෙන් ද ගෙන යන දහසක් ප්‍රචාර මේ සඳහා දිය හැකි උදාහරණ ය. මෙයින් බොහෝමයක් අසත්‍ය ය. එහෙත් ජන මනස තුළ පැලපදියම් වූ චිත්‍රය වෙනස් කිරීමට ඒ අසත්‍ය බව ඔප්පු වූ පසු ද නොහැකි ව තිබේ.

තිබෙන දත්ත වුවමනාවෙන් මග හැර යෑමත් නැති දත්ත නිශ්පාදනයටත් අමතරව ඔවුහු අදාළ නොවන දත්ත ද ඉදිරිපත් කර එ්වාට නැති සුජාත භාවයක් ලබා දෙති. ඒ තුන්වෙනි ක්‍රමය ය.

අදාළ නොවන කරුණු කාරණා

කෙනෙකුට ළමයි නැති වීම ඔහුගේ අදක්ෂභාවයක් ලෙස, අසාර්ථකත්වයක් ලෙස, දක්වා සිටීම එවැන්නකි. එහෙම දෙයක් වත් කර ගන්නට බැරි එකෙක් නෙ මෙහෙම කතා කරන්නේ යැයි කියමින් අදාළ පුද්ගලයා හෑල්ලුවට ලක් කරන්නට ඔවුහු ඉක්මන් වෙති. පිරිමියෙකුට ළමයෙක් බිහිකිරීමට යන්නේ විනාඩි ගණනකි. එය මහා ලොකු වැඩක් නොවේ. එවැන්නෝ වැඩ කාරයෝ නම් එවැන්නන්ගෙන් අඩුවක් ලංකාවට නැත. එහෙත් ලංකාව සාර්ථක වී ඇත් ද? ළමුන් වැඩියෙන් ඉන්නා තාත්තලා වැඩ කාරයෝ ද? මේ අදාළ නොවන තර්කයන් නැවත විමසන්නට මේ තර්ක කරන්නන්ට ද ඒවා නැවත නැවත බෙදා ගන්නන්නට ද ඉස්පාසුවක් නැත. එයින් පෙනී යන්නේ ද ඔවුන් තර්කය ඔස්සේ නිගමනයකට පැමිණියා නොව හැගීම් ඔස්සේ පැමිණි නිගමනයකට පිළිසරණ පතා තර්ක සොයා ගියා පමණක් බව ය.

කෙනෙකුට රැවුලක් වවා තිබීම හෝ නැති වීම, කෙනෙකු උස හෝ මිටි වීම, කෙනෙකු ආගමික හෝ නිරාගමික වීම, ශරීරයේ පච්චයක් කොටා ගෙන සිටීම හෝ නැතිවීම, සතර පෝයට සිල් ගැනීම හෝ නොගැනීම, ශරීරය මුළුමනින් වැසෙන සේ ඇඳීම හෝ විශාල කොටසක් නිරාවරණය වන සේ ඇඳීම, ඔහුගේ හෝ ඇයගේ හැකියාවට හෝ ගුණයහපත් කමට බලපාන්නේ නැත. අපරාධ අඩු සාමකාමී රටවල වැඩි දෙනෙක් නිර්ආගමික ය. ඇතැම් රටවල මිනිසුන් වඩා ප්‍රිය ග්‍රීස්ම කාලයේ රස්නයට ඔරොත්තු දෙන සේ වඩා නිරාවරණය වූ ඇඳුම් ඇඳීමට ය. ගුණ යහපත් කමට මේවා බලපාන්නේ නැත. එහෙත් මේවා අවශ්‍ය වූ විට භාවිතා කළ හැකි අදාළ නොවන කාරණා ය.

අදාළ නොවන සංඛ්‍යාලේඛන

සිව්වෙනි ක්‍රමය ඊටත් වඩා ප්‍රතිඵල ජනක ය. ඒ නොගැලපෙන අදාළ නොවන සංඛ්‍යාලේඛන ඉදිරිපත් කිරීම හරහා ය. සංඛ්‍යාලේඛන කොහොමටත් නිකම් නිකම් කරුණුවලට වඩා ප්‍රබල ය. ඒත්තු ගන්නා සුළු ය.

එල්ලුම් ගස ගෙන ඒමට ඉදිරිපත් කළ හැකි එක් වැදගත් සංඛ්‍යාලේඛනයක් නම් මිනීමැරුම් වැඩිම රටේ එල්ලුම් ගස ක්‍රියාත්මක නොවන බව කීම ය. එය සත්‍යයකි. එහෙත් මිනිමැරුම් වැඩිම රටවල් 10 ගෙන බැලුවොත් පෙනෙන්නේ එයින් 6 කම මරණ දඩුවම ක්‍රියාත්මක වන බව ය. මරණ දඩුවම ක්‍රියාත්මන නොවන රටවල් ඇත්තේ 4 ක් පමණක් බව ය. සංඛ්‍යාලේඛණ වල විශ්වාසනීයත්වය ලැබෙන්නේ නියැදිය විශාල වූ තරමට ය. නියැදිය අපේ මතය සනාථ කරනු පිණිස තැනින් තැනින් අහුලා නොගෙන අහම්බෙන් තෝරාගත් විට බව ය. එහෙත් මෙවැනි විමසුමකට අපේ ජාගර සිතේ ඉඩක් නැත. ඒ සංඛ්‍යාලේඛනය කොතරම් අදාළ නොවූව ද අපේ මතය සනාථ කරන්නේ නම් වැඩිපුර නොවිමසාම එය බදා ගන්නට අප ලෝභය. බෙදා ගන්නට අප නිර්ලෝභී ය.

නොගැලපෙන තර්ක

පස් වෙනි ක්‍රමය ද අපූරු එකකි. ඒ නොගැලපෙන සංඛ්‍යා ලේඛන නොව නොගැලපෙන තර්ක ඉදිරිපත් කිරීම ය. යන්නේ කොහෙද යන්නට මල්ලෙ පොල් උත්තරයක් දීම ය. උදාහරණයක් ලෙස සිල් රෙදි සම්බන්ධ සිද්ධියේ දී බොහෝ දෙනෙකු ඉදිරිපත් කරන තර්කයක් නම් බැඳුම්කර වංචාවට වඩා සිල් රෙදි පලහිලව්ව බරපතල ද යන්න ය. ඒ අවධානය වෙනතක යොමු කිරීම සඳහා ය. තමන්ගේ එකා බේරා අනෙකා පස්සේ දුවන ලෙස ඉගි කර වීමට ය. මෙවැනි උප්පරවැට්ටි මිනිසුන් බොහෝ විට යොදාගන්නේ සතෙකුගේ නැත්නම් කුඩා ළමයෙකුගේ අවධානය වෙනතක යොමු කිරීමට ය. බැඳුම් කර වංචාව ගැන පරීක්ෂණ තවම අවසන් නැත. එහෙත් ඉදිරියට ඇදී යන පරීක්ෂණ වලින් පෙනෙන්නේ බරපතල මගඩියක් එහි දී ද සිදු ව ඇති බව ය. එය වෙනම විභාග කළ යුතු අතිශය වැදගත් සංසිද්ධියකි. ඒ විභාගය අවසානයේ වැරදි කරුවන් අය හඳුනා ගෙන දඩුවම් කළ යුතු කාරණයකි. එහෙත් එය වෙන එකක් වැසීමට භාවිතා කළ හැකි වස්ත්‍රයක් නොවේ. එහෙත් බොහෝ අය එසේ කරති. බැඳුම් කර වංචාව ගැන කතා කරන විට ද ඊට සමාන තර්කයන් ඉදිරිපත් වේ. ඒ පසු ගිය ආණ්ඩුව විසින් කරන ලද දැන් පෝලිම් ගසා ඇති වංචා සහ මගඩි ය. ඒවා නව ආණ්ඩුවට දූෂණයේ යෙදීමට ලයිසන් ලබා දෙන්නේ නැත.

අනාගතය ගැන කරන මවා පෑම්

හයවෙනි ක්‍රමය මේ විදිහට ගියොත් අනාගතය මෙසේ වෙතැයි කියන අපූරු මවාපෑම් හරහා ය. ඒ මවාපෑම් වල වැඩිපුර ඉන්නේ බිල්ලන් ය. මුණ හෝදන බේසමේ ද කිඹුලන් ඇතැයි බිය පත් වෙන මිනිස්සුන්ට පෙන්වා බය කළ හැකි බිල්ලන් ය. එයින් එක කතාවකට අනුව මේ රට අල්ලා ගන්නේ මුස්ලිම් මිනිසුන් ය. තව කතාවකට අනුව දෙමළ මිනිසුන් ය. ඉතින් එය වැළැක්වීම සඳහා කළ යුත්තේ ඒ ජාතීන් දෙක පාගා යටත් කර ගෙන සිටීම ය. ඒ කරන වැඩ නිසා ඇත්තටම සිදු වන්නේ ඒ ජන කොට්ඨාෂ වලට සිය ආරක්ෂාව පතා සංවිධානය වීමට ය. ඇත්තටම මේ උඩ ගෙඩි දෙන්නේ ඒ සඳහා ය. බෙදීම ශක්තිමත් කරනු සඳහා ය. හොඳින් බැලුවොත් අනාගත ලෝකයේ මේ බෙදීම් අඩු වී යනු ඇත. ඒ සංවර්ධනය හා අධ්‍යාපනයේ පැතිරීම නිසා ය. අප බොහෝ දෙනෙක් ගෝලීය වූ ලෝකයක විශ්ව පුරවැසියන් වනවා ඇත. ඇමරිකා එක්සත් ජනපදය තුළ පසුගිය දශකයේ දී නිරාගාමික මිනිසුන්ගේ සංඛ්‍යාව කතෝලික ජනගහණය අභිබවා වර්ධනය විය. අනාගතයේ බොඳවන මේ සීමා තව තවත් දැඩි කොට අල්ලා ගන්නේ ම අප වැනි දිළිඳු පසුගාමී රටවල් ය. ඒ රටවලත් එසේ වන්නේ ලෝකය දැක නැති ලෝකයේ සිදු වන ප්‍රවණතා ගැන අවබෝධයක් නැති ගමින් එහා ට මනසින් අඩිය තබා නැති මිනිසුන් නිසා ය. එවන් රටවල ද අඩුවැඩි වශයෙන් ඉන්නා අප වැනි මිනිසුන්ගේ මේ අන්ත ආගමික කෝලාම් පිළිබඳ සීමාසහිත වාර්ථා දැක බය වෙන ජනයා නිසා ය.

ඉන්නා තැන අනුව තර්කය තෝරා ගැනීම

හත් වෙනි ක්‍රමය ඉන්නා තැන අනුව තර්කය තෝරා ගැනීම ය. විපක්ෂයේ ඉන්නා විට තෝරාගන්නා තර්ක වලට එහෙම පිටින්ම වෙනස් තර්ක ආණ්ඩුවේ ඉන්නා විට තෝරා ගැනේ. උදාහරණයක් හැටියට අධිකරණයේ ස්වාධීනත්වය විපක්ෂයේ ඉන්නා විට වැදගත් වන අයට ආණ්ඩුවට පැමිණි විට එය වහ කදුරු වේ. අධිකරණය එවිට ප්‍රගතියට අකුල් හෙලන, රාජ්‍ය පාලනයට අනවශ්‍ය ලෙස ඇගිලි ගසන, තැනක් බවට පත් වේ.

මෙසේ සත් වැදෑරුම් සීමාසහිත වූ ද ආන්තික වූ ද දුර්වල තර්ක ක්‍රමය නිසා අප ගන්නා තීරණ වරදින්නේ ය. අප තවදුරටත් පැරණි මඩ ගොහොරුව තුළ ගිල්වන්නේ ය. ඒ නිසා අපි සිහිනයක් දකිමු. නිවැරදි සත්‍ය දැකීමේ සිහිනයක් දකිමු. පාට කණ්ණාඩි නොදා ඇත්ත ඇති සැටියෙන් දැකීමේ සිහිනයක්  දකිමු.

අපේ සිහිනය

ඒ සිහිනය තුළ මතුපිට තර්කයෙන් මිනිසුන් සෑහීමකට පත් නොවෙති. තමන්ගේ හැගීම් වලට වහල් නොවී නිවහල් තර්කයේ නිර්මලත්වයම සොයති.

තර්ක විතර්ක ගොඩ නැගීමේ දී තෝරාගැනීමක් නොකර ම සියලු කරුණු සැළකිල්ලට ගනිති. නිගමනයට එළඹෙන්නේ ඒ සියලු කරුණු පමණක් නොව අදාළ සංඛ්‍යාලේඛන ද විමසා බැලීමෙන් පසු ය. ඒ කරුණු හා සංඛ්‍යාලේඛණ වල විශ්වාසනීයත්වය පිරික්සීමෙන් පසු ය. ඒවායේ මූලාශ්‍ර සොයා බැලීමෙන් පසු ය. ඒවා නිපදවා ඇති බේගල් දැයි විමසීමෙන් පසු ය.

එපමණක් නොවේ. දෙපැත්තම ඉදිරිපත් කරන සියලු තර්ක විතර්ක (ප්‍රතිතර්ක) සළකා බැලීමෙන් පසු ය. නැවත නැවතත් විමසීමෙන් පසු ය. තර්ක අදාළ ද නැද්ද යන්න ගැන කරන නිසි විමසීමකින් පසු ය. තර්ක ප්‍රශ්නයෙන් ඈත් කිරීම සඳහා යොදා ඇති උප්පරවැට්ටි දැයි උරගා බැලීමෙන් පසු ය. තර්කය එන්නේ ඉදිරිපත් කරන තැනැත්තාගේ අවස්ථාවාදී වුවමනාවන් සපුරා ගැනීම සඳහා ද යන්න විමසීමෙන් පසු ය.

මෙසේ සීරුවෙන් තර්ක විතර්ක තෝරා බේරා ගන්නා නිසා ප්‍රතිවාදියාට කුණුහරුපයෙන් සංග්‍රහ කිරීමටවත්, නම් අඩ ගසා අවමාන කිරීමටවත්, කාටවත් සිද්ධ වන්නේ නැත. මිනිසුන් එකිනෙකා පැරදවීමට නොව එකිනෙකාගෙන් ඉගෙනීමට පේවී සිටින නිසා රට අභිවෘද්ධිය කරා ඉක්මණින් ලඟා වෙනු ඇත.

සමස්ත ක්‍රියාවලිය තුළ ම අරමුණ වනු ඇත්තේ සත්‍යය සොයා ගැනීම ය. හරි වැරැද්ද වෙන්කර ගැනීම ය. නිවැරදි වීමට අවශ්‍ය කරුණු තේරුම් බේරුම් කර ගැනීමට ය. අනෙකා අභිබවා තමන්ගේ තර්කය ජයග්‍රහණය කර වීමට නොව රටත් ජනතාවත් ජයග්‍රහණය කර වීමට ය. ජනවර්ග අතර සාමයත් සහජීවනයත් සැනසුමත් ඇති කර ලීමට ය. හොරු වංචාකාරයින් අල්ලා ඒ මගඩි වලට තිතක් තැබීම ය. නිවැරදි තීරණයන් ගෙන රට ඉදිරියට මෙහෙයවීමට ය.