(මෙම ලිපිය මුල් වරට පළවූයේ 2017 අප්‍රියෙල් 25 දින දිනමිණ පුවත්පතේ මා ලියන දීපන කොළමේ ය.)
පාසලටත් වඩා වැඩවසම් තැනක් ලංකාව තුළ තිබේ නම් ඒ පන්සල ය. පල්ලිය ය. ආරාමය ය. පොදුවේ කියන්නේ නම් ආගමික මධ්‍යස්ථාන ය.
ඒ අතරිනුත් වඩාත් වැඩි වැඩවසම් ලක්ෂණ පෙන්වන්නේ පන්සල ය. ඒවායේ වැඩ වසන සංඝයා වහන්සේ කෙරෙහි අප පල කළ යුතු ව ඇති බය පක්ෂපාතිත්වය පෙර කල රජුන් කෙරේ දැක්වූ බය පක්ෂපාතිත්වයට සමාන ය. නැතිනම් ඊටත් වැඩි ය.
අප කුඩා අසුනක වාඩි විය යුතු ය. නැතිනම් බිම ඉඳ ගත යුතු ය. ස්වාමීන් වහන්සේට වාඩි වීම සඳහා වෙනම අසුන් පැන විය යුතු ය. අප ආසන පනවන්නේ නම් එයට සුදු රෙද්දක් ද එලා තැබිය යුතු ය.
අප එසේ කරන විට අප අමතක කරන එක් කරුණක් නම් මේ කඩන්නේ බුදුන් වහන්සේ පැනවූ ශික්ෂා පදයක් බව ය. ඒ අටසිල් ගන්නා විට කියන උච්ඡාසයන මහාසයනා වේරමණී සික්ඛා පදං සමාදියාමි යන්න ය. එයින් කියවෙන්නේ සිල් ඇත්තන් උස නැති, මහා නොවන, ආසන වල පමණක් ඉඳ ගත යුතු බව ය. උස හා මහා යන්න යෙදෙන්නේ සන්සන්දනය සඳහා ය. එකක් අනෙකට සාපේක්ෂව මිසක උස යනුවෙන් නිරපේක්ෂ දෙයක් නැත. මහා යන පදයට ද ඇත්තේ එවැනිම සාපේක්ෂක අර්ථයකි.
ඉතින් මේ සිල් පදය අප තේරුම් ගත යුත්තේ කෙසේ ද?
හොඳින් විමසන විට පෙනෙන්නේ කෙනෙක් සිල් ගත්ත විට තමන් සෙසු අයට වඩා ඉහළය යන අදහස පහළ විය හැකි බවත් එසේ පෙන්වීමට ආසාවක් ඇතිවිය හැකි බවත් බුදුන් වහන්සේ විසින් කල්පනාවට ගෙන ඇති බව ය. ඒ නිසා ම වඩා උස හා මහා දේවල් මිසක කුඩා දේ පරිහරණය නොකළ යුතුය යනුවෙන් යම් මාන්නයක් ඇති විය හැකි බවත් එයින් වැළකීමට මේ සිල් පදය පනවන්නට ඇති බව ය.
මේ තහංචිය අනවශ්‍ය පරතරයක් නිර්මාණය කිරීම වැළැක්වීම සඳහා පැනවූ චාරිත්‍රයක් ලෙස ඒ අනුව අපට සැළකිය හැකි ය.
එවැනි දහමක් අනුගමනය කරන බෞද්ධයින්හට මේ පරතරය පෙන්වන ආසන පනවන්නට අවසර නැත. එවැනි ආසනයක් ඉල්ලා සිටින්නට සංඝයා වහන්සේ ට ද අවසර නැත.
ඒ අටසිල් පද සිල් ඇත්තන්ට පමණක් නොව ශ්‍රමණ ශීලයට ද අදාළ නිසා ය. ඒ නිසා සැබෑ ලෙස බුදුන් අනුයනවා නම් සංඝයා වහන්සේලා කළ යුත්තේ තමන් සෙසු අය ඉඳගන්නා අසුනකම ඉඳ ගැනීම ය. ශ්‍රාවකයන් කළ යුත්තේ ද ඊට අවශ්‍ය පසුබිම සකස් කර භික්ෂුන්ට ඒ සඳහා ඉඩ ලබා දීම ය.
එහෙත් නොකෙරෙන්නේත් එය ම ය.
ආසනයෙන් අවසන් නොවන තව සංකේත ගණනාවක් මීට එකතුවේ. හාමුදුරුවන් ආමන්ත්‍රණය සඳහා වෙනම භාෂාවක් ඇත. අප හාමුදුරුවන්ට “එන්න“ යැයි කියන්නේ නැත. ඒ වෙනුවට කියන්නේ “වඩින්නැයි“ කියා ය. “කන්න“ යැයි කියන්නේ නැත. කියන්නේ “වළඳන්න“ කියා ය. උත්තර දෙන විට ද අපට පරිස්සම් වන්නට සිදු වේ. අප “ඔව්“ යැයි නොකියා “එහෙයි“ කියන්නේ අප නොවැදගත් පුංචි උන් බව අපට ම ඒත්තු ගන්වා ගන්නට ය. පරතරය වඩා ඉහළින් මතු කරන්නට ය.
මේ එකක් වත් මහා අපරාධයක් නොවේ. එහෙත් එය අපරාධයකට පාර කපන ඊට අවශ්‍ය තෝතැන්න බිහිකරන නරක චාරිත්‍රයකි. අප ලොකු දෙයක් ලෙස මේ කරුණ ගන්නේ ඒ නිසා පමණ ය. මේ බිහි කරන වටපිටාවේ හැටි ස්වභාවය විමසන්නට කලින් තවත් එවැනි ම කාරණායකට අපේ අවධානය යොමු කර බලමු.
අඩු කුලයේ ඇත්තන් ඇතැම් නිකාය වලට මහණ කම උදෙසා වැද්ද නොගන්නේ ද අප කලින් ද කී වැඩවසම් මාන්නය නිසා ය. ලොකු කුලයක කෙනෙකු අඩු කුලයේ කෙනෙකුට වැඳීමේ මහා පාප කර්මයෙන් මුදවා ගත හැක්කේ එවැනි කුලහීනයන්ට තම නිකායට ඇතුළු වන්නට අවසර නොදීමෙනි.
එතකොට දනකට වඩිතත් අඩු කුලයේ කෙනෙකු කුලීනයෙකුගේ නිවසකට පා නොතබන බවට වග බලා ගත හැකි ය. ඒ අදාළ නිකායේ හාමුදුරුවන්ට පමණක් දනට ආරාධනා කිරීමෙනි.
මෙහෙම කුලය මුල් කර ගෙන නිකාය හැදීම බුදුන් අනුදැන වදාළේ නැත.
තමන් අයිති ශාක්‍ය වංශයට නොව බුද්ධ වංශයට යැයි කියමින් සුදෝවුන් රජතුමන් පිඩු සිගා නොවඩින ලෙස දුන් උවදෙස බුදුන් බැහැර කළ බව අප අසා ඇත.
“මහ සයුරට විවිධ ගංගාවෝ එක් වෙති. ඒත් ඒවා එක් වීමෙන් හැදෙන මහ සයුර තුළ තමන් ආ පසුබිමේ ලක්ෂණ නොපවතින අතර එකම මහ සයුරක් බවට ඒවා පත් වෙති. මගේ සසුන ද එවැනි ය. විවිධ පසුබිම් වලින් පැමිණ සසුනේ මහණ වූ පසු ඔවුන් අයත් වන්නේ එකම සග පරපුරකට ය.“ බුදුන් එසේ කී බව ද අප අසා ඇත. එවන් පසුබිමක සංඝයා වහන්සේට කුලය මත පදනම්ව නිකාය ගොඩ නගන්නට අවසර ලැබුනේ කෙසේ ද?
එයට යස උත්තරයක් තිබේ. ඒ එකෝමත් එක කාලයක රජු සැපත් වෙද්දී අඩු කුලයෙන් පැමිණ ශාසනයට එකතු වූ භික්ෂූන්වහන්සේ කෙනෙකු නැගිට්ට බවත් එය ශාසනයට සිදු වූ “මදි පුංචිකමක්“ බවත් එයින් ගැලවීමට මින් මතු එවැන්නන් ශාසනයට ඇතුළු කර නොගන්නට තීරණය කළ බවත් ය.
එක වැරැද්දක් වහන්නට තව වැරදි කරන්නට බුදු දහමේ අවසරයක් ඇතැයි ඒ අනුව කෙනෙකුට සිතෙන්නට පුළුවන. බුද්ධාගම එවැනි ආගමක් ලෙස පෙන්වීමම බුද්ධාගමට කරන හතුරු කමකි. එය ඇරත් අඩු කුලයේ ඇත්තන් මහණ නොකරන්නට තීරණය කිරීමෙන් සංඝයා වහන්සේ කර ඇත්තේ ද බුදුන්ගේ දර්ශනය ම අවලංගු කර දමන බරපතල වැරැද්දකි.
ඉතිහාස කතාවට අනුව එවැනි තහංචියක් පනවන්නට සිද්ධ වූයේ යැයි සිතා අමාරුවෙන් සමාව දුන්න ද එය අද වනවිටත් පවත්වා ගැනීම යුක්ති යුක්ත කළ හැක්කේ කෙසේ ද?
එසේ කළ හැක්කේ වචනයෙන් පමණක් නොව සුනීත සෝපාක වැනි අඩු කුලයේ ඇත්තන් මහණ කරමින් ක්‍රියාවෙන් ද කුල බේදය පිළිකෙව් කළ බුදුන්ට පිටුපාමින් බව අප අමතක නොකළ යුතු ය. උන්වහන්සේ කී දෙයෙහි ප්‍රතිපක්ෂය ම කිරීමෙන් පෙන්නුම් කරන්නේ අර බල පරාක්‍රමය සහිත වැඩවසම් උජාරුව ම යැයි කීවොත් එය අසාධාරණ වන්නේ ද?
අවශ්‍ය වන්නේ ශ්‍රාවකයන්ගේ යටත් වීම ය. යටහත් පහත් වීම ය. පහළ කුලයන්ගේ යටත් වීම ය. වැඩවසම් සමාජය තුළ තිබූ දීන භාවය නැවත ප්‍රකාශ කරවීම ය.
මේ සියල්ලේ අවසන් ඵලය කුමක් ද? හාමුදුරුවන්ගෙන් අප කිසිවක් විමසීමට ඉදිරිපත් නොවීම ය. බණ අවසානයේ සාදු කියනවා විනා ප්‍රශ්නයක් වත් නොනැගීම ය. නැගුවත් අපේ රටේ මාධ්‍ය සගයින් දේශපාලනයින් අමනාප කර නොගෙන නගන ප්‍රශ්න වගේ අවම විමසිමක් ඇති ලපටි ප්‍රශ්න වලට සීමා වීම ය.
එහි විපාකය වන්නේ බුද්ධිමත් මිනිසුන් පන්සලෙන් ශාරීරිකව කෙසේ වෙතත් මානසිකව ඈත් වීම ය. පන්සලේ දී ඔවුන් කරන වැඩ චාරිත්‍රයකට සීමා වීම ය. බණ තේරුම්ගැනීමට හෝ පිලිපැදීමට නොව, ඇහීමට සීමා වීම ය. හාමුදුරුවන් පිළිමයකට ලඝු වීම ය. කැසට් රෙකෝඩරයකට මාරු වීම ය. චාරිත්‍ර ඉටුකරන පූසාරියෙකු බවට පත් වීම ය.
අපේ සිහින පන්සල තුළ මෙවැනි වැඩවසම් වෙනස් කම් නැත. හාමුදුරුවන්ට ඇති ගෞරවයේ අඩුවක් නැතත් එය යටහත් පහත් භාවය අගවන එකකට වඩා හාමුදුරුවන්ගේ බුද්ධියට හා ගුණයහපත් කමට කරන සැබෑ භක්තියක් පමණක් ප්‍රකට කරන්නක් වෙයි. ගරුත්වය දෙපැත්තටම ගමන් කරන අතර සැවොම එක මට්ටමක හිඳ නිදහසේ ධර්ම සාකච්ඡා පවත්වන වටපිටාවක් බිහිවෙයි. කට වරද්දා ගැනීමකින් තොරව ඕනෑ ම ප්‍රශ්නයක් අභියෝගාත්මක ප්‍රශ්න ද ඇතුළුව යොමු කිරීමට අවසර තිබේ. භික්ෂූන් වහන්සේට පමණක් නොව ගිහියන්ට ද ධර්මය ගැන අර්ථකථනයන් දිය හැකි පරිසරයක් සැදී තිබේ. චාරිත්‍ර අභිබවා යන ධර්මානුකූල හැසිරීමක් දෙපාර්ශවයෙන් ම දැකිය හැකි වෙයි.
බුද්ධාගම දෙව් මිනිස් සැප කෙළවර කිසියම් අනාදිමත් කාලයක එළඹෙන භවයක නිවන් දැකීමට නොව මේ භවයේ ම නිවන් දැකීමට යොදා ගත හැකි වෙයි. අපේ ජීවිත නිවී සැනහීමෙන් ගෙවන්නට එයින් අපට ඉඩ හසර ලැබේ.
වචන සෙල්ලම් 