කිඹුල් ධර්මේ වැඩේ දෙන්නේ ධර්මයෙන්ම යයි කියන විට දැනෙන්නේ පොර සූක්ෂම විදිහට ඇගට නොදැනී ගේම දෙන බව ය. ධර්මය හා අධර්මය අතර වෙනස දැන් බොඳවී ගිහින් ය. ඇත්තටම ඒ දෙක අතර වෙනස එකම එක අකුරකට එනම් ‘අ‘ යන්නට සීමා වී තිබේ.
ධර්ම රාජ්යයක් ඇති කිරීමට සපථ කළ සමහරු එහි අනුහසින් බෙන්ස් ගෙන ඒවා විකුණා ධර්ම රාජ්යය අමතක කළ හ. දැන් ධර්ම රාජ්යයට ඉතිරි වී ඇත්තේ සුවපහසු අසපු කීපයක් පමණකි.
පොලීසිය වෙනස් කළ නොහැකි බව දත් එක් පාලකයෙක් ධර්මචක්රයක් පළදවා පරිහානියට පත් පොලීසිය ධර්ම පොලීසියක් බවට පත් කළේ ය. සුරා සූදුව ද ගණිකා නිවාස ද වටලන්නේ පොලීසිය යි. එහෙම බැලුවහම ධර්මයටත් වඩා රට පිරිසිදු කිරීමේ වගකීම දැන් දරන්නේ පොලීසියයි. ඉතින් ඊට ධර්ම චක්රය නොපළඳවා වෙන කොහේ ඒක පලඳන්න ද කියා කෙනෙකුට ඇසිය හැකි ය.
ධර්මයේ හැසිරෙන්නා ඒ ධර්මයෙන්ම රැකෙතැයි කීවාට ඇත්තටම රැකෙන්නේ එසේ ධර්ම චක්රය පැළඳූ පොලීසිය නිසා ය. තමන්ගේ ආරක්ෂාව තමන් විසින්ම සපයා ගන්නට යැයි පාලකයෙකුගෙන් උපදෙස් ලැබුනහම ඒ ආරක්ෂාවත් ඈලියාවට ගොස් ඇති බව පෙනී ගියේ ය. සමහරුන්ට නම් රැකෙන්නට වී ඇත්තේ රකින්න ඉන්නා පොලීසියෙන් වීම ද අභාග්යයකි.
ධර්මය රැක ගැනීමට ධර්ම චක්රය උරයේ පැළඳූ පොලීසියෙන් විතරක් වැඩක් නැතැයි සැළකූ තව පාලකයෙක් ආගමික පොලීසියක් ඇති කළේ ඒ උරචක්රයේ ඇති ධර්මය රකිනු පිණිස ය. එසේ වුයේ භික්ෂූන්ගෙන් පමණක් සමන්විත බල සේනාවකට පමණක් ධර්මය රකින්නට නොහැකි යයි හැගුන විට ය.
තමන්වත් රැක ගන්නට බැරි ධර්මයට අනුන් රකින්නට හැක්කේ කෙසේ දැයි ප්රශ්න කරන අය සැබෑ මිථ්යා දෘෂ්ඨිකයන් ය. තමන්ට රැකෙන්න විදිහක් නැති බොහෝ අය අනුන් රකින්නට ඉදිරිපත් වී හත්මුතු පරම්පරාවම ගොඩ දාගෙන රැක ගත් බව උන් අමතක කරති. එහෙම බැලුවහම මේ තර්කවල කිසි තේරුමක් නැත.
සමහරු නම් කියන්නේ ධර්මය සරණ ගියේ ඉස්සර බව ය. ඔවුනට අනුව දැන් ඒ වෙනුවට සරණ යන්නේ අබ ය. එහෙම ගත්තහම හාමුදුරුවන් යනු අබ අපමණ ඇති ධර්මය ටිකක් පමණක් ඇති අය වීම අහම්බයක්ම නොවේ. මේ යන විදිහට ගියොත් ධර්මය නැත්තටම නැති වී සාසනයේ අබ විතරක් ඉතිරි වෙන්නටත් පුළුවන.
සරණක් ලැබෙනවා නම් ඒක ධර්මයෙන් වුනාම මොක ද අබ වලින් වුනාම මොක ද? ඔබ සැමට ඉදිරියේදී නම් අබ සරණ ය.